ဒီဗီဒီယိုမှာ ကလေးပြုစုပျိုးထောင်တဲ့ပုံစံ ၄ မျိုးအကြောင်းကို အဓိကပြောထားပြီး၊ နောက်ပိုင်းမှာ ပေါ်လာတဲ့ ၅ မျိုးမြောက်ပုံစံကိုပါ ထည့်သွင်းဆွေးနွေးထားပါတယ်။ ဘယ်လိုမိဘအမျိုးအစားအောက်မှာ ကြီးပြင်းလာတဲ့ကလေးတွေရဲ့ ဘဝအပေါ် သက်ရောက်မှု ဘယ်လိုရှိနိုင်လဲဆိုတာကို ရှင်းပြထားပါတယ်။
ကလေးပြုစုပုံ ပုံစံ (၄) မျိုး
မိဘများရဲ့ စည်းကမ်းသတ်မှတ်မှု (Controlling/Demanding) နဲ့ ကလေးအပေါ် တုံ့ပြန်မှု (Loving/Receptive) ဆိုတဲ့ အခြေခံနှစ်ခုပေါ် မူတည်ပြီး အဓိက ပုံစံ (၄) မျိုးခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။
၁။ Authoritarian (အာဏာရှင်ဆန်ဆန် တင်းကျပ်သူ)
ပုံစံ: မိဘက အရာရာကို ထိန်းချုပ်တယ်။ ကလေးရဲ့အမြင်ကို လုံးဝမထည့်သွင်းဘဲ၊ အမိန့်ကိုပဲ တောင်းဆိုပြီး နာခံခိုင်းတယ်။
ကလေးရဲ့ ဘဝအပေါ် သက်ရောက်မှု (ဥပမာ- Sarah):
ကလေးက စိတ်ခံစားချက်တွေကို ဖုံးကွယ်တတ်ပြီး အမိန့်နာခံတတ်သူ ဖြစ်လာတယ်။
ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ဆုံးဖြတ်ခွင့် မရဖူးတဲ့အတွက် အရွယ်ရောက်လာတဲ့အခါ ကိုယ်တကယ်လိုချင်တာကို မသိတော့ဘဲ မိဘနဲ့ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်အမြင်မှာ ပြည့်စုံတဲ့ဘဝကိုပဲ အသက်ရှင်နေရပြီး အတွင်းထဲမှာ ပျော်ရွှင်ချင်မှ ပျော်ရွှင်မယ် ။
၂။ Permissive (လွယ်လွယ်ကူကူ ခွင့်ပြုသူ)
ပုံစံ: ချစ်ခင်ကြင်နာမှု ရှိပေမယ့် ဘာစည်းကမ်းမှ မထားဘူး။ ကလေးကို လုံးဝလွှတ်ပေးထားပြီး ထိန်းချုပ်မှုလည်း မလုပ်ဘူး။
ကလေးရဲ့ ဘဝအပေါ် သက်ရောက်မှု (ဥပမာ- Peter):
သူတို့လိုချင်တာမှန်သမျှ ရနေတတ်ပြီး မိဘအပေါ် အပိုင်စီးချင်တဲ့ စိတ်ရှိလာတယ်။
စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းမရှိဘဲ ကြီးလာတော့ ပဋိပက္ခကို ဖြေရှင်းတာ၊ ကိုယ့်စိတ်ခံစားချက်ကို ထိန်းချုပ်တာတွေ မလုပ်တတ်ဘူး ။
ရှုံးနိမ့်တာကို လက်မခံနိုင်တဲ့သူ၊ သူတစ်ပါးကို မစဉ်းစားတတ်သူ ဖြစ်လာပြီး ကိုယ့်ရဲ့ ကန့်သတ်ချက်ကိုလည်း မသိတော့ဘူး ]။
၃။ Authoritative (စည်းနဲ့ကမ်းနဲ့ ချစ်သူ/မှန်ကန်စွာ ဦးဆောင်သူ) (အကောင်းဆုံး အကြံပြုထားသော ပုံစံ)
ပုံစံ: မိဘက စည်းကမ်းရှိတယ်၊ ချစ်လည်းချစ်တယ်။ ကလေးရဲ့ လိုအပ်ချက်ကို လေးစားပြီး ကန့်သတ်ချက် (Limits) လေးတွေနဲ့ လွတ်လပ်ခွင့် ပေးတယ်။
ကလေးရဲ့ ဘဝအပေါ် သက်ရောက်မှု (ဥပမာ- Arthur):
မိဘက ကလေးပြောတာကို နားထောင်ပြီးမှ စည်းကမ်းသတ်မှတ်တယ်။ (ဥပမာ- ကစားပြီးရင် သိမ်းရမယ် ၊ Screen Time ကန့်သတ်ထားတယ် ။)
ခက်ခဲတာတွေကို ကျော်လွှားနိုင်တဲ့ စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်မှု၊ ဇွဲလုံ့လတွေ ရလာတယ်။
လူကြီးဖြစ်လာတဲ့အခါ စည်းကမ်းတွေကို ဆွေးနွေးပြီး နားလည်မှ လက်ခံတတ်တဲ့သူ တွေ ဖြစ်လာတယ်။
၄။ Neglecting (လျစ်လျူရှုသူ)
ပုံစံ: ကလေးဘဝထဲမှာ လုံးဝမပါဝင်ဘူး။ ကလေးရဲ့အပေါ် စိတ်မဝင်စားဘဲ လစ်လျူရှုထားတယ်။
ကလေးရဲ့ ဘဝအပေါ် သက်ရောက်မှု (ဥပမာ- Nora):
လွတ်လပ်ခွင့် အပြည့်အဝရှိပေမယ့် ဘယ်သူမှဂရုမစိုက်တဲ့အတွက် တစ်ယောက်တည်းလို့ ခံစားရတယ် ။
ကိုယ်ဘာလုပ်လုပ် အရေးမကြီးဘူးလို့ ထင်လာတယ်။
ဂရုစိုက်မှု မရတဲ့အတွက် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုရော သူများတွေကိုပါ မယုံကြည်တော့ဘူး။ ဆက်ဆံရေးကောင်းတွေ မတည်ဆောက်နိုင်ဘဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကို တန်ဖိုးမရှိဘူးလို့ ထင်တတ်တယ် ။
၅။ The 5th Style: Over-involved (အရာရာမှာ အလွန်အကျွံ ပါဝင်သူ)
ပုံစံ: ဒီမိဘတွေကို "Snowplow" (အတားအဆီး ရှင်းထုတ်ပေးသူ) ဒါမှမဟုတ် "Helicopter" (အရာရာကို စီမံခန့်ခွဲသူ) လို့လည်း ခေါ်ကြတယ်။ ကလေးဘဝရဲ့ အသေးစိတ်ကအစ အကုန်လုံးကို စီမံခန့်ခွဲပြီး အတားအဆီးအားလုံးကို ဖယ်ရှားပေးနေတယ်။
ကလေးရဲ့ ဘဝအပေါ် သက်ရောက်မှု:
ကလေးတွေဟာ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် အခက်အခဲတွေကို ကျော်လွှားဖို့ မသင်ယူနိုင်တော့ဘူး။
ခက်ခဲတဲ့ ပြဿနာဖြေရှင်းရမှာ မကြိုက်ပဲ ဇွဲမရှိတာ ဒါမှမဟုတ် အလုပ်တွေကို တမင်တကာ ဆွဲဆန့်တာ (Procrastinate လုပ်တာ) မျိုးတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်။
အကြံပြုချက်
ကလေးပြုစုပျိုးထောင်ရေး ပညာရှင် Diana Baumrind က အကောင်းဆုံး မိဘစတိုင်လ်ဟာ စည်းကမ်းသတ်မှတ်မှု (Demandingness) နဲ့ ကလေးအပေါ် တုံ့ပြန်မှု (Responsiveness) တို့ကို မျှတအောင် လုပ်ဆောင်တာလို့ အကြံပြုထားပါတယ်။
ပညာရှင် Maria Montessori ရဲ့ စကားကိုလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်ပါတယ်- "ကလေးတစ်ယောက် ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် လုပ်နိုင်မယ့် အလုပ်ကို ဘယ်တော့မှ ဝင်မကူပါနဲ့။"